görelilik prensibi

• galileo galilei sadece modern fiziğin babası değil, aynı zamanda, deneyin belirleyici rolüne herkesten önce dikkati çeken, kopernik sisteminin inançlı bir taraftan olan ve bunu kanıtlayıcı tezler ortaya koymaya çalışmış bir astronomdur. kendi geliştirdiği gök dürbünüyle bu tür kanıtlar elde etmiş, ama bunları, mekanik ve genel fizik yasaları alanında da aramıştır. dünya ve güneş için aynı yasaları ortaya koyan bu girişimi, devrimci niteliktedir ve kilise ile anlaşmazlıklarının da başlangıcını oluşturmuştur.
  
  oysa, dünya’nın yer değiştirmesine karşı ortaya atılan en önemli iddia, dünya’nın hareket etmesi durumunda cisimlerin onu izleyemeyeceği olgusuydu: ne ay, ne atmosfer, ne kuşlar, ne de insanlar, dünya üzerinde kalabilirdi.
  
  jüpiter’in dört uydusunu gök dürbünüyle keşfettiğinde, galileo’nin duyduğu büyük sevinç çok iyi anlaşılmaktadır: bir gezegeni izleyen bir değil, tam dört ay vardı ve kimse, bunların hareket ettiğini inkar edemezdi. galiei, bu durumda dünya’nın kımıldamadığının hissedilmesi olayına görelilik ilkesiyle cevap veriyordu: hız hissedilmez.
  
  einstein savlarını açıklamak için genellikle trenleri ve gar peronlarını kullandı. galileo ise, aynı konuda gemi ve kıyı örneğini kullanmakla yetindi.
  
  hareket etmeyen bir geminin direğinin tepesinden bir cisim bırakılırsa, bu doğruca direğin dibine düşer. peki, gemi ilerlerse ne olur? cisim düşerken direğin dibi yer değiştirirse ne olur? galileo, cismin gene direğin dibine düşeceğini söyler. başka bir deyişle, kıyıdan bakıldığında, düşen cisim, gemiyle birlikte ilerler. ama gemiden bakıldığında, gemi ister hareketsiz olsun, ister düzgün doğrusal, yanı sabit bir hızda hareket etsin, cismin hareketi tümüyle aynı olacaktır. dahası, geminin içinde yapılan hiçbir deney geminin hareketsiz mi olduğunu, yoksa düzgün doğrusal bir hareket mi yaptığını bilmemize imkân vermez. şüphesiz, hızının, ister büyüklük bakımından (yavaşlama veya hızlanma), ister doğrultu bakımından (dönme) olsun, değiştiği bilinebilir. ama, ancak hız değişimleri hissedilebilir, hızın kendi değil.
  
  başka bir deyişle, birbirlerine göre düzgün ötelenme hareketi yapan iki koordinat sisteminde, fizik yasaları aynıdır. oysa, bir cisim birinci koordinat sistemine göre hareketsiz olsa da, ikinciye göre düzgün bir hareket yapmaktadır: bu durumda hareketsizlik, düzgün hareketten farklı yapıda değildir. hareketsizlik, bir koordinat sisteminde görelidir; hareketsizliğin dikkat çekici bir durumunu tanımlayacağı (ve bundan faydalanılarak hızın hissedileceği mutlak koordinat sistemi yoktur.
  
  albert einstein, özel ve genel görelilik teorilerini, galileo'nun görelilik prensibi üzerine kurmuştur.
  
  (bkz: özel görelilik teorisi)
  (bkz: genel görelilik teorisi)
  (bkz: ışık hızı)